رسوب شناسی و آلودگی فلزات سنگین در نهشته های دانه ریز (سیلت و رس) بخش جنوبی پلایای گاوخونی

پلایای گاوخونی در 130 کیلومتری جنوب شرق اصفهان و در 30 کیلومتری روستای ورزنه قرار دارد و به دلیل داشتن شرایط فیزیکوشیمیایی و رسوبی خاص، مکانیسم موثری را برای تمرکز فلزات سنگین فراهم می کند. برای مطالعه رسوب شناسی و آلودگی فلزات سنگین در نهشته های دانه ریز (سیلت و رس) پهنه گلی و پهنه گلی- نمکی پلایای گاوخونی در پلایا از 7 ایستگاه و در دلتای زاینده رود از 4 ایستگاه نمونه برداری سطحی و عمقی انجام شد. رخساره های موجود در دلتا شامل گل خاکستری تا سیاه، گل قهوه ای تا زرد و ماسه و رخساره های موجود در پلایا شامل نمک، گل ماسه ای و ماسه گلی، گلی- نمکی و ماسه می باشند. کانی های رسی شناسایی شده به وسیله xrd به ترتیب فراوانی شامل ایلیت، کلریت، کائولینیت و مونت موریونیت می باشند که خاستگاه آنها بیشتر تخریبی است. نتایج این مطالعه نشان می دهد که به طور کلی با تغییر محیط رسوب گذاری از دلتا به پلایا، شرایط از حالت اکسیدان و اسیدی به حالت احیایی و قلیایی تغییر می یابد و نیز میزان کربنات کلسیم و ماده آلی افزایش یافته در حالی که مقدار رس کاهش می یابد. این تغییرات تأثیر بسزایی در روند تغییر مقدار کل و قابل تبادل فلزات سنگین از دلتا به پلایا دارد که البته نقش هر یک از عوامل مذکور با توجه به نوع فلز متفاوت است. نتایج حاصل از اندازه گیری غلظت کل فلزات سنگین توسط aas و بررسی میزان آلودگی نشان دهنده آن است که منطقه مورد مطالعه از نظر عنصر نقره شدیداً آلوده، کادمیوم خیلی آلوده، سرب غیرآلوده تا کمی آلوده و از لحاظ سایر عناصر نیز غیرآلوده می باشد. فلزات سرب، روی و مس خاستگاه طبیعی و انسانی داشته و سایر فلزات منشأ طبیعی دارند. همبستگی مثبت عناصر نشان دهنده آزادسازی، انتقال و رسوب این عناصر تحت شرایط مشابه است. میزان کاتیون های تبادلی بسیار کمتر از غلظت کل است و ارتباط مثبتی با مواد آلی نشان می دهد در حالی که ارتباط آن با رس منفی می باشد و مواد آلی نقش مهم تری در مقادیر تبادلی دارند.